تناقض منشور کوروش با کتیبه بیستون
در بررسی کتیبه‌های هخامنشی به نکاتی قابل توجه دست می‌یابیم که بررسی دقیق آن‌ها ابعاد متفاوتی را بر پژوهشگران می‌گشاید. کتیبه بیستون
پرده‌ی اول
کوروش دوم (معروف به کوروش بزرگ) می‌گوید:
«منم کوروش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه نیرومند، شاه بابل، شاه سومر و اَکد، شاه چهارگوشه جهان. پسر کمبوجیه، شاه بزرگ، شاه [شهر] انشان، نوه کوروش، شاه بزرگ، شاه [شهر] انشان، از نسل چیش پیش، شاه بزرگ، شاه شهر انشان. دودمان جاودانه پادشاهی که (خدایان) بل و نَبو فرمانرواییش را دوست دارند…». [۱]
پرده‌ی دوم
داریوش اول (داریوش بزرگ) می‌گوید:
«من داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه در پارس، شاه کشورها، پسر ویشتاسب، نوه ارشام هخامنشی. داریوش شاه گوید:
پدر من ویشتاسب، پدر ویشتاسب ارشام، پدر ارشام آریامن، پدر آریامن چیش پیش، پدر چیش پیش هخامنش.
داریوش شاه گوید: بدین جهت ما هخامنشی خوانده می‌شویم [که] از دیرگاهان اصیل هستیم. از دیرگاهان خاندان ما شاهان بودند. داریوش شاه گوید:
هشت [تن] از نیاکان من شاه بودند.
من نهمین [هستم] ما ۹ [تن] پشت اندر پشت ( در دو شاخه ) شاه هستیم». [۲]
در لوح زرین آریارمنه که توسط شاهان هخامنشی (به احتمال بسیار زیاد در اواخر عصر هخامنشیان نوشته شده است) نیز تأکید شده که آریارمنه (پدربزرگ داریوش)، شاه بزرگ و حتی شاه شاهان بوده است! [۳]
پرده‌ی سوم
کوروش دوم (کوروش کبیر) می‌گوید:
اجداد من (کمبوجیه اول و کوروش اول)، شاه، بلکه شاه بزرگ، شاه انشان بودند.
داریوش و فرزندان او نیز می‌گویند:
اجداد ما (آرشامه و آریارمنه) شاه بودند، آن هم شاهانی بزرگ و شاهِ شاهان! این در حالی است که کمبوجیه اول و کوروش اول (اجدادِ کوروش کبیر) مصادف و هم‌عصر با آرشامه و آریارمنه (اجداد داریوش) بودند!
به راستی اجداد کوروش کبیر شاه انشان بودند؟ یا اجداد داریوش؟! آیا ممکن است در یک سرزمین، چند شاه وجود داشته باشد و در عین حال همه‌ی آن‌ها شاه بزرگ باشند؟!
امروزه بر دانشمندان روشن شده است که انشان نام دیگر سرزمین پارس است و شهر انشان، در نزدیک دژ سپید Dež-e Espīd (بیضاء کنونی) واقع شده بود و حداقل از قرن ۷ پیش از میلاد، انشان نام دیگر پارس بود. [۴]
و از این قرار یا سخن کوروش کبیر در منشور، صحیح است، یا سخن داریوش و فرزندان او!
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. منشور کوروش بزرگ، بند ۲۰-۲۲، ترجمه فارسی از متن اصلی بابِلی، پروفسور شاهرخ رزمجو، بخش خاور میانه موزه بریتانیا، همچنین بنگرید به ترجمه پروفسور عبدالحمید ارفعی، و همچنین:
The British Museum , Translation of the text on the Cyrus Cylinder, by Irving Finkel
[۲]. ترجمه کتیبه داریوش در بیستون، خبرگزاری میراث فرهنگی، کلیک کنید… همچنین بنگرید به:
The Behistun inscription, translation by L.W. King and R.C. Thompson, The sculptures and inscription of Darius the Great on the rock of Behiston in Persia, 1907 London, by livius.org
Excavating an empire Achaemenid Persia in Longue Duree, Edited by Touraj Daryaee & other, Mazda Publisher, Costa Mesa, California, 2014, Chapter 4: Darius the First, the Ninth King Matt Waters
[۳]. بنگرید به: «پیرامون لوح زرین آریارَمنَه»
[۴]. بنگرید به:
Shahbazi. A. Sh (1986), Ariyāramna Old Persian proper name, Encyclopædia Iranica, Vol. II, Fasc. 4, pp. 410-411, In Iranica online: Last Updated: August 12, 2011.
به نقل از: D. Stronach, “Achaemenid Village I at Susa and the Persian Migration of Fars,” Iraq 34, 1974, pp. 239-48 esp. p. 248; J. M. Cook, The Persian Empire, New York, 1983, p. 8
عین متن نوشتار شاپور شهبازی چنین است:
it is now established that the city of Anshan was on the site of Tepe Malīān (near Dež-e Espīd/Bayżā) in Fārs, and that at least from the middle of the seventh century B. C., the term Anshan was an alternative name for Fārs; and since Anshan/Persis was ruled by Cyrus I, Ariaramnes could not have reigned there
منبع: پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب